Την πρώτη Θεομητορική γιορτή του νέου εκκλησιαστικού έτους, το Γενέθλιο της Παναγίας, τιμά η Εκκλησία μας την Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου. Γιορτάζει ανάμεσα σε άλλους και ο Ιερός Προσκυνηματικός Ναός Παναγίας Γορίτσης, όπως είναι η «επίσημη» ονομασία, δηλαδή η Παναγία Τρύπα όπως την ξέρουμε όλοι μας, στην περιοχή του Αναύρου Βόλου.
Για την καταπληκτική αυτή φωτογραφία, ο Αργύρης Ζαφειρίδης μας είπε ότι είναι του Κ. Ζημέρη και την εκτιμούσε ότι είναι γύρω στα 1916. Ίσως και λίγο αργότερα αρχές δεκαετίας 20 νομίζω αλλά δεν έχει μεγάλη σημασία.
Ας κάνουμε μια περίληψη του τι ξέρουμε για την Παναγία Τρύπα. Κατ’ αρχάς πολλοί την συνδέουν με τις άγιες Ζηναΐδα και Φιλονίλλα (π.χ. ο ιστότοπος της Μητρόπολης τις κατατάσσει στους τοπικούς αγίους). Η εκδοχή αυτή είναι βασισμένη στον Συναξαριστή που θέλει δύο άγιες της εκκλησίας να είναι συγγενείς του Αποστόλου Παύλου και να σχετίζονται με ένα σπήλαιο στην Δημητριάδα. Μιά άλλη που δεν αναφέρει καθόλου την Δημητριάδα, λέει ότι “ανήλθεν εις το όρος, και ευρούσα σπήλαιον εισήλθεν εν αυτώ”, που υποσκάπτει την τοπική εκδοχή. Υπήρχαν τουλάχιστον 3 ακόμα πόλεις που είχαν το όνομα Δημητριάς, που υπάρχουν στην περιοχή της Συρίας. H ίδια η Δαμασκός ονομάστηκε Δημητριάς για ένα κομμάτι της ιστορίας της! Επίσης υπάρχει η Δημητριάδα επί της Θαλάσσης που πρέπει να είναι στην σημερινή θέση της Παράλιου Καισαρείας στο Βόρειο Ισραήλ.
Πληροφορίες για την παρουσία της εκκλησίας στην πιο σύγχρονη εποχή έχουμε αρχικά από τον Ζωσιμά Εσφιγμενίτη, καθώς και σε ένα δημόσιο ευγενή «διαξιφισμό» στις στήλες της Θεσσαλίας στα 1939 μεταξύ δύο πολύ σημαντικών ανθρώπων της περιοχής, του Νικολάου Γιαννόπουλου και του Δημήτρη Σαράτση.
Εν ολίγοις ο Ζωσιμάς, πάντα ευερέθιστος από χρηματικές συναλλαγές που σχετίζονταν με την Εκκλησία, κατήγγειλε την τότε εκκλησιαστική αρχή για θέματα που αφορούσαν αρχικά τη δημιουργία ναού στο σπήλαιο, τη διαχείριση, τον έρανο για την κατασκευή του καμπαναριού και χρησιμοποίησε τους όρους «προφανή θεοκαπηλείαν και αθέμιτον αργυρολογίαν» υπενθυμίζοντας ότι «μέχρι τινός χρόνου ως ενθυμούμεθα πάντες ήτο καταφύγιον των αλιευόντων και φυλασσόντων τα προς σφαγήν ζώα».
Στην συζήτησή τους οι Γιαννόπουλος και Σαράτσης, είχαν μια-δυό διαφωνίες. Η μία σχετικά με την ίδρυση του ναού. Η δεύτερη είναι ότι ο Γιαννόπουλος προσπάθησε να συνδέσει τη θέση της εκκλησίας με την «Πηλιακήν πανύγηριν» που αναφέρει ο Στράβων, αλλά ο Σαράτσης διαφωνούσε. Και οι δύο υπογράμμισαν ότι η θρησκευτική λατρεία σε σπήλαια είναι μια αρχαιότατη συνήθεια. Επίσης συμφωνούσαν ότι τα σπήλαια είναι σημαντικά και στον Χριστιανισμό. Ο Σαράτσης ξιφούλκησε όταν αναφέρθηκε στον δεσπότη (μάλλον τον Γρηγόριο Ε´ (1838-1907)) που χρησιμοποίησε σαν δικαιολογία ότι η άτυπη εκκλησία που είχαν στήσει ήδη για πολύ καιρό κάποιοι «Γωλιώτες» έπρεπε να εγκαινιστεί επισήμως απαιτώντας 400 χρυσές δραχμές για τα εγκαίνια (αυτό εννοούσε ο Ζωσιμάς όταν έλεγε περί αθεμίτου αργυρολογίας).
Πέρα όμως από τις ιστορικές λεπτομέρειες, η εκκλησία της Παναγίας Τρύπας έχει ξεχωριστή έλξη για τους ντόπιους.
Σήμερα έχει «μεγαλώσει» με ευρύχωρη είσοδο κι έχει στολιστεί. Κάποιοι πιστεύουν ότι ίσως έχει χάσει την απλότητα των παλιών χρόνων, αλλά οι Βολιώτες την έχουν ακόμα στην καρδιά τους.
Πηγή: Η Μαγνησία Στο Πέρασμα Του Χρόνου
Νίκος Βητσόπουλος
